Case study: Αναγνώριση επαγγελματικής ισοδυναμίας πτυχίου από αλλοδαπό πανεπιστήμιο.

Προϋποθέσεις, Διαδικασία, Ενέργειες και Αποτελέσματα

LEGAL INSIGHT

Ιούνιος 2023

Ιορδάνης Γουλιέλμος, Δικηγόρος

Εντολέας μας, ο οποίος είχε αποφοιτήσει από τμήμα Προπονητικής του Πανεπιστημίου του Στρασβούργου, επιθυμούσε να αναγνωριστεί η επαγγελματική ισοδυναμία του πτυχίου του από το Υπουργείο Παιδείας, προκειμένου να έχει απρόσκοπτη πρόσβαση και στην σχετική αγορά εργασίας. Όμως, η διαδικασία αναγνώρισής του πτυχίου του είχε σταματήσει αδικαιολόγητα στο δεύτερο στάδιο, όπως περιγράφονται κατωτέρω. Συγκεκριμένα, εξεταζόταν η ισοδυναμία των πτυχίων, κατόπιν σύγκρισης των εκατέρωθεν προγραμμάτων σπουδών. Έτσι, το Υπουργείο Παιδείας ζητούσε επικυρωμένα και μεταφρασμένα: α) αναλυτική βαθμολογία και β) αναλυτικό πρόγραμμα σπουδών του αλλοδαπού πανεπιστημίου, για να αποφανθεί, κατά τη σχετική αρμοδιότητά του, σε ποια μαθήματα θα υπέβαλε τον εντολέα μας σε πρόσθετη γραπτή εξέταση. Εν τέλει, ο εντολέας μας δεν υπεβλήθη στις πρόσθετες αυτές εξετάσεις χάρη σε εξώδικες ενέργειες μας προς το Υπουργείο Παιδείας. Αναγνωρίστηκε η επαγγελματική ισοδυναμία του πτυχίου του με το απονεμόμενο πτυχίο από το ημεδαπό ΤΕΦΑΑ.

1. Παρουσίαση ενωσιακού και εθνικού νομικού πλαισίου

Με την οδηγία 2005/36/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου «σχετικά με την αναγνώριση των επαγγελματικών προσόντων», θεσπίστηκαν, κατά το άρθρο 1 αυτής, οι κανόνες, σύμφωνα με τους οποίους έκαστο κράτος μέλος, που εξαρτά την ανάληψη ή την άσκηση επαγγέλματος από την κατοχή καθορισμένων επαγγελματικών προσόντων, αναγνωρίζει, για την ανάληψη και την άσκηση συγκεκριμένου επαγγέλματος, τα επαγγελματικά προσόντα που έχουν αποκτηθεί σε ένα ή περισσότερα άλλα κράτη μέλη, δίνοντάς του το δικαίωμα να ασκεί εκεί αυτό το επάγγελμα. Η ως άνω Οδηγία εφαρμόζεται κατά το άρθρο 2 αυτής, σε κάθε υπήκοο κράτους μέλους, ο οποίος επιθυμεί να ασκήσει νομοθετικά κατοχυρωμένο επάγγελμα σε κράτος μέλος άλλο από εκείνο όπου απέκτησε τα επαγγελματικά προσόντα του, είτε ως αυτοαπασχολούμενος είτε ως μισθωτός. Σκοπός πάντα είναι η προαγωγή της ελεύθερης κυκλοφορίας ανθρώπων, υπηρεσιών και κεφαλαίων, εντός των συνόρων της ένωσης.

Κατά το Δικαστήριο της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΔΕΕ) η ίδια διαδικασία θα πρέπει να ακολουθείται και στην περίπτωση της αναγνώρισης της επαγγελματικής ισοδυναμίας τίτλου σπουδών που αποκτήθηκε από αλλοδαπό ίδρυμα τυπικής ανώτατης εκπαίδευσης. Το κράτος μέλος, δηλαδή, όταν επιλαμβάνεται αίτησης που υποβάλλει πολίτης της Ένωσης για τη χορήγηση της άδειας ασκήσεως επαγγέλματος, στο οποίο η πρόσβαση εξαρτάται κατά την εθνική νομοθεσία από την κατοχή σχετικού τίτλου, οφείλει να λαμβάνει υπόψη το σύνολο των διπλωμάτων, πιστοποιητικών και άλλων τίτλων, καθώς και τη σχετική πείρα του ενδιαφερομένου, προβαίνοντας στην απαιτούμενη συγκριτική εξέταση μεταξύ τους, αφενός, και των ικανοτήτων που πιστοποιούνται με τα διπλώματα και την πείρα και, αφετέρου, των γνώσεων και των προσόντων που απαιτούνται από την εθνική νομοθεσία (έτσι, ΣτΕ 178/2023).

Στο ελληνικό δίκαιο η ανωτέρω Οδηγία έχει ενσωματωθεί με το Προεδρικό Διάταγμα 38/2010, στο οποίο ορίζονται με ακρίβεια οι προϋποθέσεις, η διαδικασία και τα αποτελέσματα της αναγνώρισης τόσο των επαγγελματικών προσόντων που αποκτήθηκαν στην αλλοδαπή όσο και της επαγγελματικής ισοδυναμίας πτυχίων αλλοδαπών πανεπιστημίων.

1. Η επαγγελματική ισοδυναμία τίτλου σπουδών είναι διάφορη από την ακαδημαϊκή αξία τίτλου σπουδών.

Ο δικαιολογητικός λόγος, άλλωστε, της υποχρέωσης αναγνώρισης από το κράτος της επαγγελματικής ισοδυναμίας είναι ότι ο έλεγχος της επαγγελματικής ισοδυναμίας του αλλοδαπού τίτλου σπουδών με τον απονεμόμενο στην ημεδαπή δεν ταυτίζεται με τον έλεγχο της ακαδημαϊκής αξίας του τίτλου σπουδών. Ως εκ τούτου, δεν επιτρέπεται να μην λαμβάνονται υπόψη τίτλοι σπουδών εξαιτίας ακαδημαϊκών και μόνο, ως προς την οργάνωση ή το περιεχόμενο της αντίστοιχης εκπαίδευσης, διαφορών μεταξύ κράτους προέλευσης και κράτους υποδοχής (ΣτΕ 178/2023, 998/2021, ΔΕφΑθ 2576/2019). Εναπόκειται δε αποκλειστικά στις αρμόδιες αρχές, οι οποίες χορηγούν τα διπλώματα, να ελέγχουν, βάσει κανόνων που διέπουν το δικό τους σύστημα επαγγελματικής εκπαίδευσης, αν πληρούνται οι απαιτούμενες προϋποθέσεις για τη χορήγηση των διπλωμάτων αυτών, ενώ το κράτος μέλος υποδοχής υποχρεούται να αναγνωρίσει το δίπλωμα, χορηγηθέν από αρμόδια αρχή άλλου κράτους – μέλους, μολονότι με το δίπλωμα αυτό πιστοποιούνται σπουδές που έχουν πραγματοποιηθεί, εν όλω ή εν μέρει, στο κράτος μέλος υποδοχής και οι οποίες, κατά την νομοθεσία του κράτους αυτού, δεν αναγνωρίζονται ως σπουδές τριτοβάθμιας εκπαίδευσης. Συνεπώς, η πιστοποίηση της ποιότητας του χορηγούμενου από το άλλο κράτος – μέλος τίτλου, για τον ανώτερο ειδικό σκοπό , εναπόκειται στην αρμόδια αρχή του χορηγούντος τον τίτλο κράτους – μέλους (ΣτΕ 998,999/2021).

Κατά τις πρόσφατες παραδοχές της Ολομέλειας του ΣτΕ στην υπ’ αριθ. 178/2023 απόφασή της: « (…) Η υποχρέωση του κράτους-μέλους υποδοχής να λαμβάνει υπόψη τον τίτλο που έχει αποκτήσει ο ενδιαφερόμενος σε άλλο κράτος-μέλος [κράτος προέλευσης], (…), δεν οφείλεται στην εγγενή ακαδημαϊκή αξία της εκπαίδευσης που πιστοποιεί ο εν λόγω τίτλος, αλλά στηρίζεται στο ότι ο τίτλος πιστοποιεί, κατ’ αρχήν, προσόντα που θα επέτρεπαν στο κράτος προέλευσης την πρόσβαση στο οικείο επάγγελμα (…). Η αναγνώριση της “επαγγελματικής ισοδυναµίας”, δηλαδή η αναγνώριση από την αρμόδια ελληνική αρχή [ΣΑΕΠ] ότι ο χορηγηθείς κατά τα ανωτέρω από άλλο κράτος-μέλος τίτλος είναι ισοδύναμος, ως προς την κατ’ αρχήν ικανότητα άσκησης από τον κάτοχό του συγκεκριμένης επαγγελματικής δραστηριότητας, με τίτλους του ελληνικού εκπαιδευτικού συστήματος, παρέχοντες την αντίστοιχη ικανότητα, δεν αποτελεί και αναγνώριση της ακαδημαϊκής αξίας του τίτλου, αλλά απλώς παρέχει στον κάτοχο του τίτλου που έχει αναγνωρισθεί από το ΣΑΕΠ “την δυνατότητα να αποκτήσει στην Ελλάδα πρόσβαση και να ασκήσει συγκεκριμένη οικονομική δραστηριότητα” με τους ίδιους όρους και προϋποθέσεις υπό τους οποίους δύνανται να ασκήσουν τη δραστηριότητα αυτή οι κάτοχοι “συγκρίσιμων τίτλων του ημεδαπού εκπαιδευτικού συστήματος” (…)».

Προκύπτει, λοιπόν, ότι το ζήτημα της ακαδημαϊκής αναγνώρισης τίτλων σπουδών, το οποίο ανάγεται στην αποκλειστική αρμοδιότητα της Ελληνικής Δημοκρατίας (ν. 3328/2005 περί Δ.Ο.Α.Τ.Α.Π.), είναι διαφορετικό από το ζήτημα της επαγγελματικής αναγνώρισης των τίτλων σπουδών (ΣτΕ 998, 999/2021, 2253/2019, 1698/2013, 3451/2011). Η αναγνώριση της επαγγελματικής ισοδυναμίας από το Α.Τ.Ε.Ε.Ν. παρέχει στον κάτοχο του τίτλου «…τη δυνατότητα να αποκτήσει στην Ελλάδα πρόσβαση και να ασκήσει συγκεκριμένη οικονομική δραστηριότητα» με τους ίδιους όρους που και προϋποθέσεις, υπό τους οποίους δύνανται να ασκήσουν τη δραστηριότητα αυτή οι κάτοχοι «συγκρίσιμων τίτλων του ημεδαπού εκπαιδευτικού συστήματος» (ΣτΕ 178/2023).

1. Προϋποθέσεις

Σύμφωνα με το π.δ. 38/2010, οι προϋποθέσεις για την αναγνώριση της επαγγελματικής ισοδυναμίας του πτυχίου του αιτούντος με αυτό που απονέμεται από το αντίστοιχο τμήμα τυπικής ανώτατης εκπαίδευσης της ημεδαπής είναι:

• Τουλάχιστον τριετής φοίτηση σε ίδρυμα ανώτατης εκπαίδευσης (άρθρο 1 παρ. 2 και άρθρο 2 παρ. 3 του π.δ. 38/2010)
• Σύγκριση του προγράμματος σπουδών του αλλοδαπού πανεπιστημίου με το πρόγραμμα σπουδών του πανεπιστημίου της ημεδαπής, με δυνατότητα να επιβληθεί γραπτή δοκιμασία επάρκειας σε αντικείμενα – μαθήματα που δεν διδάχθηκαν στο πρόγραμμα σπουδών του αλλοδαπού ιδρύματος τυπικής ανώτατης εκπαίδευσης του (άρθρο 57Α του π.δ. 38/2010). Για τη σύγκριση αυτή υποβάλλονται επικυρωμένα και μεταφρασμένα: α) η αναλυτική βαθμολογία και β) αναλυτικό πρόγραμμα σπουδών του αλλοδαπού πανεπιστημίου

1. Ενέργειες προς αναγνώριση επαγγελματικής ισοδυναμίας

Αν η Διοίκηση αρνείται να αναγνωρίσει τη διάρκεια των σπουδών (λ.χ. υποστηρίζει ότι δεν είναι ενιαίο τριετές το πρόγραμμα σπουδών, αλλά επιμέρους μονοετή και διαφορετικά προγράμματα σπουδών) δύναται αρχικά να χωρήσει ενδικοφανής προσφυγή κατά της παράλειψης αυτής της Διοίκησης και εν συνεχεία, εάν απορριφθεί, να χωρήσει αίτηση ακυρώσεως κατά της απόρριψης της ενδικοφανούς προσφυγής ενώπιον του Διοικητικού Εφετείου Αθηνών.

Εφόσον γίνει δεκτή η αίτηση ακύρωσης, η υπόθεση αναπέμπεται στη Διοίκηση, η οποία σε δεύτερο στάδιο εξετάζει το πρόγραμμα σπουδών του αλλοδαπού πανεπιστημίου με αυτό του ημεδαπού. Αν η Διοίκηση διαπιστώσει ουσιώδη απόκλιση του προγράμματος σπουδών του αλλοδαπού πανεπιστημίου από το αντίστοιχο του ημεδαπού πανεπιστημίου, δύναται να υποβάλλει τον υποψήφιο για αναγνώριση σε γραπτή δοκιμασία σε μαθήματα που διδάσκονται στο ημεδαπό πανεπιστήμιο. Η γραπτή αυτή δοκιμασία δύναται να αποφευχθεί εάν διαπιστωθεί η ομοιότητα των συγκρινόμενων προγραμμάτων σπουδών. Προς τον σκοπό τούτο υποβάλλονται η αναλυτική βαθμολογία, το πρόγραμμα σπουδών, καθώς και λοιπά πιστοποιητικά και έγγραφα αποδεικνύοντα τη σχετική πείρα του ενδιαφερομένου.

Σε υπόθεση εντολέα μας, αποφοίτου Κολλεγίου, είχε ζητηθεί από το Α.Τ.Ε.Ε.Ν. η προσκόμιση μεταφρασμένων και επικυρωμένων της αναλυτικής βαθμολογίας και του προγράμματος σπουδών, προκειμένου να συγκριθούν τα προγράμματα σπουδών (ημεδαπού και αλλοδαπού πανεπιστημίου), ώστε να διαπιστωθεί εάν θα υποβληθεί σε γραπτή δοκιμασία σε μαθήματα. Μετά την μετάφραση των εγγράφων και την ορθή ταξινόμησή τους, τα αποστείλαμε στο Α.Τ.Ε.Ε.Ν. του Υπουργείου Παιδείας με συνοδευτική επιστολή-υπόμνημα, με την οποία κάναμε ρητή μνεία στα μαθήματα που διαπιστωνόταν αντιστοιχία στα προγράμματα σπουδών (οπότε και η επιβολή πρόσθετων εξετάσεων καθίστατο περιττή) και της σχετικής νομολογίας του ΣτΕ ότι κρίσιμη δεν είναι η ακαδημαϊκή ισοδυναμία των πτυχίων, αλλά απλά και μόνο η επαγγελματική. Έτσι, κρίθηκε από το Α.Τ.Ε.Ε.Ν. ότι δεν υφίσταται ουσιώδης απόκλιση του προγράμματος σπουδών του αλλοδαπού πανεπιστημίου με αυτό του ημεδαπού πανεπιστημίου και αποφύγαμε την υποβολή του εντολέα μας σε πρόσθετες γραπτές εξετάσεις, αναγνωρίζοντας την επαγγελματική ισοδυναμία του πτυχίου του.

• Αποτελέσματα της αναγνώρισης της επαγγελματικής ισοδυναμίας

Σύμφωνα με το Άρθρο 4, παρ. 3 π.δ. 38/2010: «Η αναγνώριση επαγγελματικής ισοδυναμίας τίτλου τυπικής ανώτατης εκπαίδευσης κράτους-μέλους της Ευρωπαϊκής Ένωσης ή τρίτης χώρας με αυτόν που απονέμεται στο πλαίσιο του ημεδαπού εκπαιδευτικού συστήματος, σύμφωνα με την παρ. 3 του άρθρου 2, παρέχει στον δικαιούχο τη δυνατότητα να αποκτήσει στην Ελλάδα πρόσβαση και να ασκήσει συγκεκριμένη οικονομική δραστηριότητα ως μισθωτός ή αυτοαπασχολούμενος με τις ίδιες προϋποθέσεις και όρους με τους κατόχους συγκρίσιμων τίτλων του ημεδαπού εκπαιδευτικού συστήματος, εκτός των περιπτώσεων που απαιτούνται αυξημένα ακαδημαϊκά προσόντα και ιδίως για θέσεις καθηγητών Α.Ε.Ι., ερευνητών και ειδικού επιστημονικού προσωπικού».

Στην υπό κρίση υπόθεση του εντολέα μας αναγνωρίστηκε η επαγγελματική ισοδυναμία του πτυχίου Προπονητικής από το Πανεπιστήμιο του Στρασβούργου με το πτυχίο που απονέμεται από τα ΤΕΦΑΑ στην ημεδαπή.

• Αντ’ επιλόγου

Προκύπτει, λοιπόν, το συμπέρασμα ότι ο κάτοχος πτυχίου ανώτατης εκπαίδευσης από πανεπιστήμιο της αλλοδαπής μπορεί να αιτηθεί την αναγνώριση της επαγγελματικής ισοδυναμίας του πτυχίου του με το αντίστοιχο πτυχίο της ημεδαπής από το Αυτοτελές Τμήμα Εφαρμογής Ευρωπαϊκής Νομοθεσίας (Α.Τ.Ε.Ε.Ν.) του Υπουργείου Παιδείας, εφόσον πληροί τις ως άνω προϋποθέσεις. Το Α.Τ.Ε.Ε.Ν., ωστόσο, δύναται να προβάλει αντιρρήσεις και να παρακωλύσει τη διαδικασία της αναγνώρισης, τις οποίες ο αιτών μπορεί να κάμψει όχι μόνον με δικαστικές ή οιονεί δικαστικές ενέργειες αλλά και εξωδίκως, με κατάλληλο χειρισμό της υπόθεσής του. Έτσι, επιτυγχάνεται η αναγνώριση της επαγγελματικής ισοδυναμίας του πτυχίου και αποκτώνται τα ίδια επαγγελματικά δικαιώματα με τους πτυχιούχους ημεδαπών πανεπιστημίων. Κατ’ αποτέλεσμα, πραγματώνεται ο διακηρυγμένος σκοπός των ιδρυτικών συνθηκών της ευρωπαϊκής ένωσης, περί ελεύθερης κυκλοφορίας ανθρώπων και υπηρεσιών, αφού σπουδές που διενεργήθηκαν σε συγκεκριμένο Κράτος Μέλος, παράγουν υπό συγκεκριμένες εύλογες προϋποθέσεις τα αποτελέσματά τους σε άλλο Κράτος Μέλος.