Α) Η σταθερότητα των συνθηκών ανάπτυξης του τέκνου χωρίς εναλλαγές στις συνθήκες διαβίωσης:

Τον κλονισμό που επιφέρει έστω και πρόσκαιρα στην ζωή του ανηλίκου, η διακοπή της οικογενειακής συμβίωσης και η χωριστή εγκατάσταση των γονέων του, προσπαθεί να αμβλύνει το Δικαστήριο, λαμβάνοντας σοβαρά υπόψη τους παράγοντες που κατατείνουν στη δημιουργία ενός σταθερού περιβάλλοντος ανάπτυξης για το τέκνο. Η σταθερή κατοικία, η διατήρηση της καθημερινής «ρουτίνας» του ανηλίκου και των δεσμών που έχει αναπτύξει με το φιλικό του κύκλο, το οικείο σχολικό περιβάλλον, τα σταθερά εισοδήματα του γονέα αποτελούν εχέγγυα για την ανάπτυξη αυτού σε ένα κλίμα ασφάλειας και ηρεμίας.

Χαρακτηριστικά στην υπ΄αριθμ. 359/2018 απόφαση του Μονομελούς Πρωτοδικείου Λαμίας, το δικαστήριο ανέθεσε την επιμέλεια του ανήλικου τέκνου στον πατέρα κρίνοντας ότι η μητέρα δεν συνεργάζεται με τον πατέρα, εξαφανίζεται με το ανήλικο τέκνο, καθιστώντας δυσμενή την οργάνωση της ανατροφής και της υγείας του σε σταθερό και ασφαλές περιβάλλον ενώ αντιθέτως κρίθηκε ότι «ο αιτών είναι ο πλέον κατάλληλος για την ανάληψη της επιμέλειας του ανήλικου τέκνου των διαδίκων, καθόσον η καθ’ ης η αίτηση δεν έχει σταθερή κατοικία, μόνιμη εργασία, και, δεδομένου του προβλήματος υγείας που παρουσιάζει ο ανήλικος υιός των διαδίκων, ιατροφαρμακευτική κάλυψη ώστε να παρέχει σ’ αυτό την αναγκαία θεραπεία, ενώ ο αιτών έχει σταθερή εργασία ως ιδιοκτήτης λεωφορείου ενταγμένου στο ΚΤΕΛ .., με σημαντικό ετήσιο εισόδημα, διαθέτει οργανωμένη οικογενειακή στέγη με εξοπλισμένο παιδικό δωμάτιο, έχει υποστηρικτικό οικογενειακό περιβάλλον, τη μητέρα του και οικογένεια του αδελφού του, που θα βοηθήσει στην ανατροφή του ανήλικου υιού του. Είναι, επομένως, ικανός πατέρας και το συμφέρον του ανήλικου τέκνου του επιβάλλει να ανατεθεί η επιμέλεια του προσώπου του αποκλειστικά στον αιτούντα, ο οποίος έχει τα ανάλογα προσόντα ν’ ανταποκριθεί στο λειτουργικό αυτό καθήκον, στο οποίο τον συνδράμουν η πατρική οικογένεια του, και η οικογένεια του αδελφού του».

Ακόμα και στην περίπτωση κατά την οποία κρίνονται και οι δύο γονείς το ίδιο κατάλληλοι για την εκτέλεση των καθηκόντων τους που απορρέουν από την ανάθεση της επιμέλειας του τέκνου, κατά τη στάθμιση του Δικαστηρίου βαρύνει η μη διατάραξη του μέχρι τότε τρόπου ζωής του ανηλίκου. Εάν επομένως η κοινή οικογενειακή στέγη βρισκόταν εκεί όπου πλέον κατοικεί μόνος του ο πατέρας, ενώ η μητέρα κατοικεί πλέον σε περιοχή απομακρυσμένη από το κέντρο των δραστηριοτήτων και των φιλικών σχέσεων του ανηλίκου, τότε το στοιχείο αυτό θα ληφθεί σημαντικά υπόψη από το Δικαστήριο.

Πράγματι, στην εξόχως ενδιαφέρουσα υπ’ αριθμ. 1064/218 απόφαση του Μονομελούς Πρωτοδικείου Αθηνών, το Δικαστήριο μολονότι αναγνώρισε το σημαντικό ρόλο της μητέρας στην ζωή των ανηλίκων, την προσωπική και συστηματική της ενασχόληση της με την ανατροφή επίβλεψη και μόρφωση αυτών, τη μητρική στοργή με την οποία τα περιθάλπει, το γεγονός ότι «Ιδίως στο ιδιαίτερα δύσκολο χρονικό διάστημα που ακολούθησε της διάσπασης της έγγαμης συμβίωσης των διαδίκων, αποτέλεσε για αυτά το στήριγμα τους και το ασφαλές λιμάνι τους», το γεγονός ακόμη ότι «Η δημιουργία δεσμού της με άλλον άνδρα, έναν διαζευγμένο πατέρα μιας κόρης οχτώ περίπου ετών, δεν την εμποδίζει και δεν επηρεάζει στην άσκηση των καθηκόντων της έναντι των ανήλικων παιδιών της», στάθμισε ως περισσότερο σημαντικό παράγοντα κατά την εξειδίκευση του αληθινού συμφέροντος των ανηλίκων την γνώμη αυτών και την διατήρηση των συνθηκών διαβίωσης τους και τελικά αφαίρεσε την επιμέλεια από την μητέρα που έως τότε την ασκούσε και ανέθεσε προσωρινά την επιμέλεια τους στον πατέρα με το εξής σκεπτικό «ο ανήλικος υιός, κατά την προσωπική επικοινωνία με αυτόν, δήλωσε, παρά την τυχόν θετική επίδραση που ασκεί πάνω του η ανωτέρω αδελφή του σε σχέση με την μητέρα τους, ότι επιθυμεί να ζει με τον καθ’ ου -πατέρα του- γιατί με τη μαμά που θα μετακομίσει πιο μακριά θα αλλάξει σχολείο, όπου δεν ξέρει κανένα, ενώ του μπαμπά είναι πιο κοντά στο σχολείο, όπου έχει πολλούς φίλους, ότι θέλει να είναι με αυτόν, στο σπίτι του οποίου τα παιδιά γεννήθηκαν και μεγάλωσαν και όπου υπάρχουν ξεχωριστά δωμάτια για κάθε παιδί και είναι πλήρως διαμορφωμένα… Ο αιτών έχει σοβαρή οικονομική επιφάνεια, ασχολείται σε μια μεγάλη εταιρεία και έχει τη δυνατότητα να αφιερώσει ικανοποιητικό χρόνο στα παιδιά, εν αντιθέσει με παλαιότερα, διότι έχουν μειωθεί τα επαγγελματικά ταξίδια. …».

Oμοίως στη υπ΄αριθμ. 13715/2017 απόφαση του Μονομελούς Πρωτοδικείου Θεσσαλονίκης, ανατίθεται προσωρινά η επιμέλεια της ανήλικης στον πατέρα της προκειμένου η τελευταία να μην απομακρυνθεί από το οικείο περιβάλλον της μετά τη μετοίκηση της μητέρας της από την πόλη διαμονής τους σε έτερη πόλη. Η βαρύνουσα δε σημασία του κριτηρίου της σταθερότητας συνθηκών διαβίωσης του τέκνου προκύπτει αβίαστα από το γεγονός ότι στην υπό κρίση υπόθεση, μολονότι το Δικαστήριο έκρινε και τους δύο γονείς κατάλληλους προκειμένου να τους ανατεθεί η άσκηση της επιμέλειας της ανήλικης, αποφάσισε ότι αν και «το ιδανικό θα ήταν να ασκούν οι διάδικοι από κοινού την επιμέλεια της ανήλικης κατανέμοντας χρονικά εξίσου μεταξύ τους τον χρόνο που η ανήλικη θα διέμενε με έκαστο εξ αυτών, πλην όμως, ενόψει των διαφωνιών που ανέκυψαν τελευταίως, καθώς και της εκδηλωθείσας πρόθεσης της αιτούσας να μετοικήσει στην … Γιαννιτσών, η λύση αυτή καθίσταται ανέφικτη και ως εκ τούτου…» κρίθηκε ότι «είναι προς το συμφέρον της ανήλικης να μην απομακρυνθεί από το οικείο περιβάλλον της περιοχής της … Θεσσαλονίκης όπου ήταν η οικογενειακή στέγη, το σχολείο της και οι φίλοι της, προκειμένου να μην διαταραχθεί η ισορροπία που με κόπο διατηρήθηκε παρά τη διάσπαση της οικογενειακής συνοχής, πρέπει να ανατεθεί προσωρινά η αποκλειστική επιμέλεια της ανήλικης στον αιτούντα πατέρα της, ο οποίος ανταποκρίθηκε επάξια στο γονεϊκό του ρόλο κατά τη διάρκεια της έγγαμης συμβίωσης όσο και μετά τη διάσπαση της οικογενειακής συνοχής, με τον οποίο η ανήλικη συνδέεται με ισχυρούς συναισθηματικούς δεσμούς».

Β) Οι έως τότε δεσμοί του τέκνου με τους γονείς και (τυχόν) αδελφούς του καθώς και η γνώμη του ανηλίκου:

H σημασία των «έως τότε δεσμών του τέκνου» μεταφράζεται στην ιδιαίτερη έμφαση που δίνει η νομολογία μας στη διατήρηση σταθερού περιβάλλοντος για το τέκνο. Κατά τούτο, δίνει κάποιο προβάδισμα στον γονέα με τον οποίο το τέκνο έχει αναπτύξει περισσότερο ισχυρούς δεσμούς ή στον γονέα που είχε μέχρι τότε την επιμέλεια ή de facto τη φροντίδα του.

Με δεδομένη την ύπαρξη του εν λόγω δεσμού του τέκνου προς το συγκεκριμένο γονέα, αυτός θεωρείται ότι έχει τη δυνατότητα αποτελεσματικότερης διαπαιδαγώγησης προς όφελος του ανηλίκου και επομένως ότι είναι ο πλέον κατάλληλος για την επιμέλεια του, όμως υπό την αυτονόητη προϋπόθεση ότι ο ιδιαίτερος αυτός δεσμός του τέκνου προς τον ένα από τους γονείς του έχει αναπτυχθεί φυσιολογικά και αβίαστα ως ψυχική στάση, η οποία είναι προϊόν της ελεύθερης και ανεπηρέαστης επιλογής του ανηλίκου, που έχει την στοιχειώδη ικανότητα διάκρισης. Πρέπει δε να λαμβάνεται ιδιαίτερα υπόψη ότι ο ανήλικος, που έχει ακόμη ατελή την ψυχοπνευματική ανάπτυξη και την προσωπικότητά του υπό διαμόρφωση, υπόκειται ευχερώς σε επιδράσεις και υποβολές των γονέων ή άλλων, οι οποίες, έστω και χωρίς επίγνωση γενόμενες, οδηγούν ασφαλώς στο σχηματισμό της μονομερούς διαμόρφωσης και προτίμησης προς τον ένα από τους γονείς, οπότε η προτίμησή του δεν εξυπηρετεί πάντοτε και το αληθές συμφέρον του. Κατά τούτα, είναι καθοριστικός παράγων η γνώμη του ανηλίκου, υπό τις ανωτέρω προϋποθέσεις.

Στην υπ’ αριθμ. 1526/2017 απόφαση του, o Άρειος Πάγος, επικυρώνοντας την υπ’ αριθμ. 986/2016 απόφαση του Εφετείου Αθηνών ανέθεσε την επιμέλεια της ανήλικης κόρης στον πατέρα της με το σκεπτικό ότι «Ο ενάγων (ήδη αναιρεσίβλητος)…έχει αναπτύξει ισχυρό συναισθηματικό δεσμό με την ανήλικη κόρη του, η οποία τον υπεραγαπά και δεν θέλει να τον αποχωρισθεί, επιθυμία της είναι να διαμένει πάντοτε με τον πατέρα της,…… Η γιαγιά της ανήλικης από την πατρική πλευρά έχει ενεργό ρόλο στη φροντίδα της και η ανήλικη έχει αναπτύξει συναισθήματα αγάπης και σεβασμού προς αυτή και με μεγάλη ευχαρίστηση περνά πολλές ώρες στην οικία της γιαγιάς της στο …, η οποία της εξασφαλίζει άριστες συνθήκες διαβίωσης …».

Στην υπ’ αριθμ. 6047/2018 απόφαση του, το Μονομελές Εφετείο Αθηνών, ανατρέποντας την υπ’ αριθμ. 7184/2018 απόφαση του Μονομελούς Πρωτοδικείου Αθηνών με την οποία είχε ανατεθεί προσωρινά η επιμέλεια των ανηλίκων στην μητέρα τους, ανέθεσε οριστικά την επιμέλεια αυτών στον πατέρα τους. Για τον σχηματισμό της δικαιοδοτικής του κρίσης το δικαστήριο έλαβε υπόψη του ότι «τα ανήλικα τέκνα των διαδίκων, τα οποία σημειωτέον ότι, παρά το γεγονός ότι είναι διαφορετικού φύλου και έχουν διαφορά ηλικίας 7 ετών, συνδέονται μεταξύ τους με βαθιά αισθήματα αγάπης και επιθυμούν να μεγαλώνουν μαζί» αλλά και την εκπεφρασμένη ρητή και μετ’ επιτάσεως γνώμη αυτών να ζήσουν με τον πατέρα τους, έκρινε ότι «δεν είναι δυνατόν να αγνοηθεί η διαχρονική θέση των ανήλικων τέκνων των διαδίκων, περί επιθυμίας τους να αναλάβει την επιμέλειά τους ο πατέρας τους, λαμβανομένου μάλιστα υπόψη, ότι το μεγαλύτερο από αυτά, Χ., ενηλικιώνεται σε τέσσερις περίπου μήνες από την επικοινωνία της με το δικαστή του Δικαστηρίου τούτου και έχει ήδη διαμορφώσει κατά μεγάλο βαθμό την προσωπικότητά της, με συνέπεια να μην υπόκειται ευχερώς σε οιαδήποτε υποβολή… Υπό τα ανωτέρω δεδομένα, χωρίς να παραβλέπονται τα ειλικρινή αισθήματα αγάπης και στοργής της εφεσίβλητης προς τα δύο τέκνα της ούτε η μέχρι σήμερα σημαντική συμβολή της στην ανατροφή και εν γένει ανάπτυξή τους, ούτε η επιτακτική ανάγκη της συνεχίσεως της τελευταίας, λαμβανομένων υπόψη α) του ιδιαίτερου δεσμού που έχει δημιουργηθεί μεταξύ των τέκνων των διαδίκων και του εκκαλούντος, β) της κατηγορηματικά και συνεχώς εκφραζόμενης ως άνω προτιμήσεώς τους που συνεκτιμάται από το Δικαστήριο, ύστερα και από τη στάθμιση του βαθμού της ωριμότητας καθενός από αυτά, γ) της επιθυμίας τους να συνεχίσουν να διαμένουν μαζί και να μην χωρίσουν, παρά τη διαφορά της ηλικίας τους, δ) της ηλικίας των άνω τέκνων που δεν έχουν ανάγκη ιδιαίτερης φροντίδας και περιποιήσεως πλέον της μητέρας τους, ε) της προσωπικότητας και της παιδαγωγικής καταλληλότητας του εκκαλούντος, όπως αυτή σκιαγραφείται θετικά στην ως άνω έκθεση της κοινωνικής λειτουργού, το πραγματικό συμφέρον των ανηλίκων τέκνων των διαδίκων, επιβάλλει να ανατεθεί οριστικά η επιμέλεια του προσώπου τους στον εκκαλούντα, ο οποίος παρέχει εχέγγυα ότι θα ανταποκριθεί με επάρκεια στα γονικά του καθήκοντα, με στόχο την ορθολογική ανάπτυξη και την ομαλή ψυχολογική εξέλιξη των τέκνων του μέσα σε ήρεμο οικογενειακό περιβάλλον. Η λύση αυτή δεν θα ανατρέψει βίαια τον διαμορφωμένο τρόπο ζωής των τέκνων των διαδίκων ούτε θα διαταράξει την ψυχική τους ισορροπία».