ΙΑ. Το ισχύον νομοθετικό πλαίσιο
Η αστική διάσταση της διεθνούς απαγωγής παιδιών ρυθμίζεται από τη Σύμβαση της Χάγης της 25ης Οκτωβρίου 1980 για τα Αστικά Θέματα της Διεθνούς Απαγωγής Παιδιών, την οποία η Ελλάδα κύρωσε με τον Νόμο 2102/1992. Τη ρύθμιση των διατάξεων αυτών συμπλήρωσε το άρθρο 11 του Ευρωπαϊκού Κανονισμού 2201/2003. Τα δύο νομοθετικά κείμενα ισχύουν παράλληλα (η Σύμβαση της Χάγης τίθεται μόνη σε εφαρμογή στην περίπτωση που η μετακίνηση του παιδιού γίνεται από ή προς τρίτο κράτος, μη μέλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης).

Σκοπός των ως άνω διατάξεων είναι η μείωση των εμποδίων στα οποία υπόκειται η επιστροφή του παιδιού λόγω των διαφορετικών δικαιοδοσιών των κρατών μελών.

ΙΒ. Η αίτηση για επιστροφή

Αρχικά, ο γονέας, που διεκδικεί την επιστροφή του παιδιού, δύναται είτε να υποβάλει σχετική αίτηση στην Κεντρική Αρχή, του κράτους της διαμονής του παιδιού πριν τη μετακίνησή του, η οποία ορίζεται δυνάμει του άρθρου 6 της Σύμβασης της Χάγης, είτε να προσφύγει απευθείας ενώπιον της αρμόδιας δικαστικής ή διοικητικής αρχής του κράτους της απαγωγής. Στην Ελλάδα ως Kεντρική Aρχή ορίζεται το Υπουργείο Δικαιοσύνης .

Η Κεντρική Αρχή θα πρέπει να προκαλέσει την παρέμβαση της δικαστικής ή διοικητικής αρχής της πολιτείας, όπου το παιδί έχει μεταφερθεί, προωθώντας στην αρμόδια αρχή το φάκελο της υπόθεσης, προκειμένου να διαπιστωθεί από την εκεί δικαιοδοσία ο παράνομος χαρακτήρας της μετακίνησης και να διαταχθεί τελικά η επιστροφή του παιδιού. Πρακτικά, στην περίπτωση που το παιδί μετακινείται στην Ελλάδα, ο φάκελος μεταφέρεται στο Υπουργείο Δικαιοσύνης και παραλαμβάνεται από τους πληρεξούσιους δικηγόρους προκειμένου να προβούν στην κατάθεση της αίτησης ενώπιoν του αρμόδιου Eλληνικού δικαστηρίου.

ΙΓ. Η κρίση για το παράνομο της μετακίνησης και η απόφαση επιστροφής

Το δικαστήριο του κράτους, όπου έχει μεταφερθεί το παιδί, κρίνει την μετακίνηση αυτή παράνομη στην περίπτωση που 1) αυτή γίνεται κατά παράβαση των δικαιωμάτων επιμέλειας που έχει ο γονέας, από κοινού ή ατομικά, σύμφωνα με το δίκαιο της πολιτείας στην οποία το παιδί είχε τη συνήθη διαμονή του αμέσως πριν από τη μετακίνησή του και 2) το δικαίωμα επιμέλειας ασκούνταν στην πράξη, και θα ασκούνταν αν δεν μεσολαβούσε η μετακίνηση του παιδιού. Το γεγονός αυτό πρέπει μάλιστα να προαποδεικνύεται στην αίτηση επιστροφής .

Το δικαστήριο αποφασίζει με γνώμονα το συμφέρον του παιδιού να επιστρέψει στον τόπο της προηγούμενης συνήθους διαμονής του προς αποκατάσταση της προηγούμενης κατάστασης χωρίς να ρυθμίζει και το λογικά και χρονικά μεταγενέστερο ζήτημα του ποιός θα ασκήσει την επιμέλεια του παιδιού που έχει απαχθεί.

Η επιστροφή δεν διατάσσεται στην περίπτωση που είτε υπάρχει σοβαρός κίνδυνος η επιστροφή του παιδιού να το εκθέσει σε φυσική ή ψυχική δοκιμασία ή με οποιονδήποτε άλλο τρόπο να το περιαγάγει σε μια αφόρητη κατάσταση είτε διαπιστώνεται ότι το ίδιο το παιδί αντιτίθεται στην επιστροφή του και έχει ήδη την ηλικία και την ωριμότητα που υπαγορεύουν να ληφθεί υπόψη η γνώμη του. Ωστόσο, άρνηση επιστροφής υπό το φως της ως άνω διάταξης δεν είναι δυνατή, εφόσον διακριβώνεται ότι έχουν προβλεφθεί τα κατάλληλα μέτρα για την προστασία του παιδιού μετά την επάνοδό του στη χώρα, από την οποία μετακινήθηκε. Κατ’ αυτόν τον τρόπο προβλέπεται η επαναφορά στον κανόνα της επιστροφής, με δύο μόνο εξαιρέσεις: 1. την περίπτωση κατά την οποία αυτή δεν επιτρέπεται από τις θεμελιώδεις αρχές του Κράτους προς το οποίο απευθύνεται η αίτηση, οι οποίες αναφέρονται στην προστασία των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και των θεμελιωδών ελευθεριών και 2. έχει παρέλθει διάστημα μεγαλύτερο του ενός έτους από την μετακίνηση και αποδεικνύεται η σύνδεση του παιδιού με το νέο τόπο διαμονής του και ο σχετικός επαναπροσδιορισμός της έννοιας του συμφέροντός του (άρθρο 12 ΣΧάγης).

ΙΔ. Η προστασία σε περίπτωση έκδοσης απορριπτικής απόφασης

Σε περίπτωση απόρριψης της αίτησης για επιστροφή από το δικαστήριο του κράτους μέλους όπου μετακινήθηκε το παιδί, η απόρριψη γνωστοποιείται στον αιτηθέντα γονέα, ο οποίος καλείται να υποβάλει τις παρατηρήσεις του και να εφεσιβάλλει την απόφαση ενώπιoν του δικαστηρίου εντός τριών μηνών από την γνωστοποίηση, ώστε να αποφασίσει αυτό τελικά για την επιστροφή.

Στην περίπτωση που έφεση ασκήσει ο «απαγωγέας» γονέας, η εκτέλεση της πρωτοβάθμιας απόφασης δεν αναστέλλεται υποχρεωτικά και το παιδί δύναται να επιστρέψει κανονικά στη χώρα της προηγούμενης διαμονής του δυνάμει αυτής. Δυνατή είναι και η άσκηση αναίρεσης.

Σε κάθε περίπτωση, το δικαστήριο της χώρας προέλευσης μπορεί να εκδώσει απόφαση για την άσκηση της επιμέλειας και στο πλαίσιο αυτής να διατάξει την επιστροφή του παιδιού αντικαθιστώντας την απορριπτική απόφαση, που εξέδωσε το δικαστήριο τη χώρας όπου το παιδί μετακινήθηκε παράνομα, η οποία δεν μπορεί να αντιταχθεί στον γονέα που διεκδικεί την επιστροφή.

Δυνατή είναι και η λήψη ασφαλιστικών μέτρων στο κράτος της απαγωγής, με τη διαδικασία της προσωρινής διαταγής για την προστασία του παιδιού με τη διαταγή λ.χ. της απαγόρευσης μετακίνησης του απαγωγέα γονιού μαζί με το παιδί και την από μέρους του υποχρέωση ενημέρωσης της αστυνομικής αρχής για την τοποθεσία του .