Δανειολήπτες σε κίνδυνο: Γιατί η άμεση ενημέρωση του δικηγόρου σας είναι κρίσιμη από την πρώτη κοινοποίηση της διαταγής πληρωμής

Αρθρογραφία, Δίκαιο Αφερεγγυότητας - Εξυγίανσης, Τραπεζικό Δίκαιο

Παναγιώτης Καχριμάνης, δικηγόρος

Πολύ συχνά ερχόμαστε σε επαφή με εντολείς οφειλέτες που απευθύνονται στην εταιρεία μας για νομική βοήθεια επειδή τους κοινοποιήθηκε έκθεση κατάσχεσης και επίσπευσης πλειστηριασμού για την πρώτη κατοικία ή άλλο ακίνητό τους. Για να φτάσουν όμως σε αυτό το στάδιο, ώστε να επιβληθεί κατάσχεση και να επίκειται πλειστηριασμός, σημαίνει ότι ουδέποτε αντέδρασαν στα προηγούμενα στάδια της απόκτησης εκτελεστού τίτλου και της διαδικασίας εκτέλεσης που ως αναγκαία προϋπόθεση έχουν προηγηθεί, δηλαδή ούτε στην καταγγελία του δανείου, ούτε – και αυτό είναι κρίσιμο – στη διαταγή πληρωμής που τους έχει κοινοποιηθεί. Η καθυστέρηση αυτή, είναι συχνά καθοριστική και έντονα επιβλαβής.

Για να κατανοήσουμε αποτελεσματικά τους λόγους που ενδεχόμενη αδράνεια ή καθυστέρηση εκ μέρους των οφειλετών, μπορεί να τους προκαλέσει -αν όχι άμεσα, σίγουρα σε βάθος χρόνου- σημαντική ζημία, φτάνοντας μέχρι το σημείο να χάσουν σε πλειστηριασμό την περιουσία τους, είναι αναγκαίο να εξηγήσουμε πρακτικά και συνοπτικά, τι είναι ακριβώς και πως λειτουργεί η διαδικασία της αναγκαστικής εκτέλεσης εις βάρος ενός οφειλέτη.

Τι είναι η αναγκαστική εκτέλεση και ποια είναι τα βασικά της στάδια;

Η αναγκαστική εκτέλεση αποτελεί το μέσο με το οποίο κάποιος δανειστής (Τράπεζα, Funds, τρίτοι ιδιώτες) επιδιώκει να ικανοποιήσει μια απαίτηση που έχει έναντι ενός οφειλέτη, αφού έχει εξοπλιστεί με εκτελεστό τίτλο (έχει δηλαδή πετύχει την έκδοση (τελεσίδικης ή προσωρινά εκτελεστής) απόφασης δικαστηρίου ή διαταγής πληρωμής κ.α., κατά τρόπο αναγκαστικό (δηλαδή χωρίς τη σύμπραξη ή συναίνεση του οφειλέτη), επεμβαίνοντας στην κινητή και ακίνητη περιουσία του τελευταίου ή ακόμη και σε απαιτήσεις που διατηρεί έναντι άλλων.

Στις περιπτώσεις, ειδικά, που η απαίτηση πηγάζει από δανειακή σύμβαση, προηγείται η καταγγελία του δανείου εκ μέρους του δανειστή και ακολουθεί η έκδοση διαταγής πληρωμής από το δικαστήριο και, τελικά, η κατάσχεση και οπλειστηριασμός του ακινήτου του οφειλέτη.

Η διαδικασία αυτή δεν ξεκινά απότομα, ούτε καταλήγει μονομιάς στον πλειστηριασμό, αλλά ακολουθεί συγκεκριμένα στάδια με αυστηρή τυπικότητα και συγκεκριμένες προϋποθέσεις. Για το λόγο αυτό, απαιτείται σωστή αξιολόγηση, εγρήγορση και έγκαιρη αντίδραση εκ μέρους του οφειλέτη, σε κάθε ενδιάμεσο στάδιο, καθώς μπορεί να κάνει τη διαφορά στην άμυνα κατ’ αυτής.

Τα πιο βασικά στάδια της διαδικασίας είναι:

Καταγγελία της δανειακής σύμβασης από την τράπεζα ή τον πιστωτή (πχ Servicer). Ασκείται όταν το δάνειο έχει παύσει να εξυπηρετείται εκ μέρους του οφειλέτη. Είναι η πράξη με την οποία ο δανειστής ενημερώνει τον οφειλέτη ότι η συμφωνία που είχαν κάνει στο εξής, παύει να ισχύει λόγω της υπερημερίας του τελευταίου (και συνεπώς και οι όροι αποπληρωμής που είχαν συμφωνηθεί) και πλέον ο δανειστής απαιτεί και επιδιώκει την άμεση είσπραξη όλου του υπολοίπου οφειλόμενου ποσού (η οποία είναι συνήθως πρακτικά αδύνατη), καθίσταται, δηλαδή, με την καταγγελία ληξιπρόθεσμο το σύνολο του ποσού.
Έκδοση διαταγής πληρωμής από το δικαστήριο, μετά από αίτηση του πιστωτή. Το δικαστήριο δηλαδή αναγνωρίζει και επικυρώνει την απαίτηση του δανειστή και την εξοπλίζει με εκτελεστό τίτλο, του επιτρέπει, δηλαδή, απευθείας να εκκινήσει διαδικασία αναγκαστικής εκτέλεσης για την ικανοποίηση της απαίτησής του εις βάρος της περιουσίας του οφειλέτη.
Επίδοση επιταγής προς πληρωμή, με την οποία ο οφειλέτης καλείται να εξοφλήσει άμεσα (εντός τριών εργάσιμων ημερών) την οφειλή. Στην πράξη ο οφειλέτης λαμβάνει επικυρωμένο αντίγραφο του απογράφου της διαταγής πληρωμής, στο τέλος του οποίου επισυνάπτεται η επιταγή προς πληρωμή. Πρόκειται στην ουσία για ένα μικρής έκτασης έγγραφο το οποίο περιέχει αναλυτικά το ποσό της συνολικής απαίτησης, όπως αυτό έχει προκύψει από τη δικαστική απόφαση ή τη διαταγή πληρωμής, μαζί με τόκους και έξοδα και καλεί τον οφειλέτη να το πληρώσει άμεσα, άλλως δηλώνει ότι θα προχωρήσει στην αναγκαστική είσπραξη αυτού.
Σύνταξη και επίδοση κατασχετήριας έκθεσης (από τον δικαστικό επιμελητή, προς τον οποίο δίνει σχετική εντολή ο επισπεύδων δανειστής), με την οποία επιβάλλεται κατάσχεση σε ακίνητο ή κινητό περιουσιακό στοιχείο. Σε περίπτωση που ο οφειλέτης δεν ικανοποιήσει την απαίτηση, όπως αυτή προσδιορίζεται με την επιταγή προς πληρωμή, ούτε αμφισβητήσει εμπροθέσμως και προσηκόντως το κύρος των προηγούμενων πράξεων της διαδικασίας με ανακοπή ή/και αίτηση ασφαλιστικών μέτρων, ο πιστωτής έχει το δικαίωμα να επιβάλει κατάσχεση στην περιουσία του οφειλέτη και να επισπεύσει πλειστηριασμό αυτής για την ικανοποίηση της απαίτησής του.
Ορισμός και διεξαγωγή πλειστηριασμού, με σκοπό την εκποίηση του κατασχεμένου ακινήτου και την ικανοποίηση των πιστωτών, η ολοκλήρωση της οποίας αποτελεί και την τελευταία πράξη της διαδικασίας αναγκαστικής εκτέλεσης, με μεγάλο χαμένο τον οφειλέτη, ο οποίος όχι μόνο απώλεσε την περιουσία του αλλά μάλιστα πολλές φορές εξακολουθεί να χρωστάει.

Τώρα που έχουμε μια ιδέα ως προς την πορεία και διαστρωμάτωση της διαδικασίας αναγκαστικής εκτέλεσης, είναι πιο εύκολο να κατανοήσουμε και κρίσιμο να τονίσουμε ότι αν δεν υπάρξει έγκαιρη νομική αντίδραση στα πρώτα στάδια, ο οφειλέτης κινδυνεύει να βρεθεί σε δεινή θέση δικονομικά και κατάσταση περιορισμένης ουσιαστικής άμυνας, όταν πλέον πλησιάζει ο πλειστηριασμός.

Βασικό εργαλείο άμυνας των οφειλετών: η Ανακοπή του άρθρου 632 ΚΠολΔ

Η διαταγή πληρωμής αποτελεί τίτλο που εκδίδεται χωρίς ακροαματική διαδικασία, μόνο με την υποβολή αίτησης εκ μέρους του πιστωτή και βασιζόμενη αποκλειστικά σε έγγραφα που αυτός προσκομίζει (σύμβαση δανείου, αντίγραφο λογαριασμού, καταγγελία κλπ). Το γεγονός ότι εκδίδεται μονομερώς, δηλαδή χωρίς συμμετοχή του οφειλέτη, ο οποίος στην πράξη το μαθαίνει μεταγενέστερα, λαμβάνοντας απλά ένα επικυρωμένο αντίγραφο αυτής, έχει ως συνέπεια πολλοί οφειλέτες να μην αντιλαμβάνονται ότι πρόκειται για τίτλο εκτελεστό, δηλαδή ένα έγγραφο που μπορεί απευθείας να οδηγήσει σε κατάσχεση και πλειστηριασμό (ή και σε κατάσχεση τραπεζικών καταθέσεων), εάν δεν προσβληθεί έγκαιρα. Αυτή η άγνοια δυστυχώς παρατηρείται αρκετά συχνά, δεδομένου ότι πολλοί οφειλέτες δεν έχουν πλήρη και σαφή γνώση, ως προς τη φύση και τις συνέπειες της έκδοσης μιας διαταγής πληρωμής εις βάρος τους, με αποτέλεσμα πολλές φορές να θεωρούν ότι πρόκειται απλά για κάποιο τυπικό, «ενημερωτικό» έγγραφο, χωρίς ενδεχομένως πρακτικές συνέπειες και να μην αντιδρούν άμεσα, όπως θα έπρεπε, απεμπολώντας τις προβλεπόμενες προθεσμίες και τα ένδικα μέσα άμυνας που τους παρέχει ο νόμος.

Βασικό μέτρο δικαστικής προστασίας και άμυνας κατά μιας διαταγής πληρωμής είναι η ανακοπή του άρθρου 632 ΚΠολΔ, η οποία αποτελεί το κύριο ένδικο βοήθημα που ασκεί ο οφειλέτης για να ακυρώσει τη διαταγή πληρωμής, σε περίπτωση που αυτή είναι ουσιαστικά ή δικονομικά εσφαλμένη ή πλημμελής.

Με αυτήν προβάλλονται:

ουσιαστικοί λόγοι (πχ ότι δεν οφείλεται το ποσό, ότι έχει εξοφληθεί, ότι οι συμβατικοί όροι είναι αδιαφανείς ή καταχρηστικοί, ότι στο ποσό της απαίτησης έχουν προστεθεί επιπλέον παράνομες χρεώσεις κλπ),
δικονομικοί λόγοι (ότι δεν τηρήθηκαν οι νόμιμες τυπικές και διαδικαστικές προϋποθέσεις για την έκδοσή της).

Σε συνδυασμό με την ανακοπή του άρθρου 632 ΚΠολΔ, ο οφειλέτης μπορεί να καταθέσει και αίτηση αναστολής εκτέλεσης, ώστε να παγώσει προσωρινά κάθε διαδικασία εκτέλεσης έως την έκδοση απόφασης επί της ανακοπής. Η διάταξη του άρθρου 632 παρ. 3 ΚΠολΔ προβλέπει ειδικά τη δυνατότητα του οφειλέτη να ζητήσει με αίτηση στο δικαστήριο την αναστολή εκτέλεσης της διαταγής πληρωμής, εφόσον ασκήθηκε ανακοπή, πιθανολογείται η βασιμότητα τουλάχιστον ενός εκ των λόγων που προβάλλονται και υφίσταται κίνδυνος από την άμεση εκτέλεση της διαταγής. Η αίτηση αναστολής δικάζεται κατά τη διαδικασία των ασφαλιστικών μέτρων.

Η προθεσμία για την άσκηση ανακοπής κατά της διαταγής πληρωμής είναι 15 εργάσιμες ημέρες από την επίδοσή της. Σε περίπτωση που δεν ασκηθεί ανακοπή του άρθρου 632 ΚΠολΔ εντός της ως άνω προθεσμίας, ο δανειστής μπορεί να προχωρήσει σε εκ νέου επίδοση της διαταγής πληρωμής, οπότε ο οφειλέτης μπορεί εντός προθεσμίας 15 ημερών να ασκήσει την ανακοπή του άρθρου 633 ΚΠολΔ (οπότε όμως δεν έχει δικαίωμα να ζητήσει την αναστολή της εκτελεστότητας της διαταγής πληρωμής). Η παρέλευση και της προθεσμίας αυτής χωρίς αντίδραση οδηγεί σε τελεσιδικία της απαίτησης.

Τι είναι η ανακοπή του άρθρου 933 Κώδικα Πολιτικής Δικονομίας;

Σημείωση: Πολλοί οφειλέτες συγχέουν τις δύο ανακοπές, θεωρώντας ότι μπορούν να αμφισβητήσουν τη διαταγή πληρωμής στο στάδιο της εκτέλεσης ή ειδικότερα της κατάσχεσης, με κίνδυνο την εσφαλμένη αντιμετώπιση της κατάστασης. Τούτο γιατί, όπως θα εξηγήσουμε κατωτέρω, η Ανακοπή του 933 ΚΠολΔ, καίτοι ονομάζεται και αυτή «Ανακοπή», διαφέρει από την Ανακοπή του άρθρου 632 ΚΠολΔ, επιτελεί δε, άλλο σκοπό.

Η ανακοπή του άρθρου 933 ΚΠολΔ, είναι ένδικο βοήθημα που στρέφεται όχι κατά της ίδιας της απαίτησης και του τίτλου (όπως συμβαίνει με την ανακοπή του άρθρου 632 ΚΠολΔ), αλλά κατά των πράξεων της αναγκαστικής εκτέλεσης (π.χ. επιταγή προς πληρωμή, έκθεση κατάσχεσης, πλειστηριασμός κλπ).

Με αυτήν μπορεί να προσβληθεί:

η νομιμότητα και εγκυρότητα της πράξης εκτέλεσης (π.χ. μη επίδοση νομίμως, παραβίαση προστασίας πρώτης κατοικίας, κ.λπ.),
η κατάχρηση διαδικασίας ή άλλες δικονομικές πλημμέλειες της εκτέλεσης (λ.χ. ως προς τις επιδόσεις, τις αναγκαίες δημοσιεύσεις κλπ).

Βάσει των ανωτέρω προκύπτει ότι με την ανακοπή του 933 ΚΠολΔ, προβάλλονται κυρίως ζητήματα και πλημμέλειες διαδικασίας και τυπικότητας των πράξεων εκτέλεσης, δεν προσβάλλεται όμως η ίδια η απαίτηση καθ’ εαυτήν, ούτε μπορεί με αυτή να ακυρωθεί η διαταγή πληρωμής (καθώς αυτή δεν αποτελεί πράξη εκτέλεσης), αν αυτή δεν έχει προσβληθεί έγκαιρα με ανακοπή του άρθρου 632.

Πώς αλληλοσυμπληρώνονται – και δεν υποκαθιστούν η μία την άλλη

Αν και οι δύο καλούνται «ανακοπές», έχουν διαφορετικό αντικείμενο και σκοπό:

Η ανακοπή του άρθρου 632 ΚΠολΔ στρέφεται κατά της διαταγής πληρωμής, δηλαδή κατά του εκτελεστού τίτλου.
Η ανακοπή του άρθρου 933 ΚΠολΔ στρέφεται κατά πράξεων της εκτέλεσης που ακολουθούν.

Αν ο οφειλέτης χάσει την προθεσμία της ανακοπής του 632 ΚΠολΔ και στη συνέχεια και της ανακοπής του 633 ΚΠολΔ, η διαταγή πληρωμής καθίσταται τελεσίδικη και, συνεπώς, οι σχετικοί λόγοι δεν μπορούν να προβληθούν ούτε με την ανακοπή του άρθρου 933 ΚΠολΔ.

Η ανακοπή του 933 ΚΠολΔ δεν μπορεί να υποκαταστήσει ούτε να θεραπεύσει την αδράνεια του οφειλέτη να προσβάλει τη διαταγή πληρωμής μέσω της ανακοπής του 632 ΚΠολΔ .

Τούτο σημαίνει ότι εάν επιβληθεί κατάσχεση στην ακίνητη περιουσίας σας και δεν έχετε καταθέσει ανακοπή του άρθρου 632 ΚΠολΔ, προβάλλοντας συγκεκριμένους λόγους ως προς τη βασιμότητα της απαίτησης (πχ. επειδή παράνομα χρεώθηκαν υπερβολικοί τόκοι ή το δάνειο καταγγέλθηκε καταχρηστικά), ακόμα και αν αυτοί είναι βάσιμοι και αληθείς, δεν μπορείτε πλέον να τους επικαλείστε προσβάλλοντας την πράξη της κατάσχεσης, καθώς αυτό έπρεπε να το έχετε ήδη κάνει νωρίτερα, σε προηγούμενο στάδιο (όταν κοινοποιήθηκε η διαταγή πληρωμής) και όχι πλέον. Αν μάλιστα προβληθούν, απορρίπτονται εξ αρχής ως απαράδεκτοι χωρίς να αξιολογηθούν επί της ουσίας. Μόνοι λόγοι ακύρωσης που μπορείτε να προβάλλετε παραδεκτά στο στάδιο αυτό, μετά την κατάσχεση, είναι πλημμέλειες -συνήθως τυπικές/διαδικαστικές- της κατασχετήριας έκθεσης, δηλαδή σαφώς περιορισμένες σε εύρος και αριθμό, περιορίζοντας αναλόγως και τη δυνατότητα άμυνας.

Οι δικονομικές συνέπειες της καθυστέρησης

Η μη έγκαιρη ενεργοποίηση του οφειλέτη έχει σοβαρές συνέπειες:

Χάνει το δικαίωμα να αμφισβητήσει την ίδια την απαίτηση καθ’ εαυτήν μέσω της ανακοπής του άρθρου 632 ΚΠολΔ.
Η διαταγή πληρωμής γίνεται τελεσίδικη.
Δεν μπορεί πλέον να προβάλει ουσιαστικές αντιρρήσεις επί της οφειλής.
Στο στάδιο της εκτέλεσης, οι δυνατότητες άμυνας μέσω της ανακοπής του άρθρου 933 ΚΠολΔ είναι περιορισμένες και δευτερογενείς.
Η καθυστέρηση μπορεί να οδηγήσει σε απώλεια περιουσίας, με περιορισμένα ένδικα βοηθήματα και πεδίο άμυνας.

Μην περιμένετε την κατάσχεση για να ενεργοποιηθείτε

Πολλοί οφειλέτες κινητοποιούνται μόνον όταν λάβουν κατασχετήρια έκθεση, γιατί φοβούνται – και σωστά – την απώλεια της περιουσίας τους. Όμως, τότε πολλές φορές είναι ήδη πρακτικά αργά.

Η νομική προστασία πρέπει να ξεκινήσει νωρίτερα, όταν:

κοινοποιείται καταγγελία της δανειακής σύμβασης ή
επιδίδεται διαταγή πληρωμής.

Σε εκείνα τα σημεία, η νομική άμυνα είναι πλήρης, ουσιαστική και αποτελεσματική. Αν χαθούν αυτά τα στάδια, ο οφειλέτης συχνά οδηγείται σε περιορισμένες επιλογές και με μεγαλύτερο ρίσκο απώλειας περιουσίας. Δεδομένης δε της έλλειψης προστασίας της πρώτης κατοικίας, υπό το παρόν νομοθετικό πλαίσιο, το διακύβευμα για τους οφειλέτες καθίσταται έτι περαιτέρω κρίσιμο.

Συμπέρασμα

Η έγκαιρη ενημέρωση και ενεργοποίηση του δικηγόρου σας είναι καθοριστική. Η διαταγή πληρωμής δεν είναι ένα απλό έγγραφο – είναι το πρώτο στάδιο για την επαπειλούμενη έναρξη διαδικασίας αναγκαστικής εκτέλεσης, η οποία σε βάθος χρόνου μπορεί να οδηγήσει σε μεγάλη περιουσιακή βλάβη και απώλεια περιουσίας.

Για το λόγο αυτό θα πρέπει να αποτελέσει «καμπανάκι κινδύνου» για κάθε οφειλέτη, ώστε να κινηθεί εγκαίρως και υπεύθυνα, προκειμένου να διασφαλίσει τη μέγιστη δυνατή προστασία για την περιουσία του. Η αδράνεια σε πρώιμο στάδιο οδηγεί συχνά σε αδυναμία ουσιαστικής υπεράσπισης όταν πλέον όλα έχουν δρομολογηθεί.

Για περισσότερη αρθρογραφία σχετικά με τις δυνατότητες δικαστικής και εξωδικαστικής προστασίας του οφειλέτη, δείτε ενδεικτικά εδώ, εδώ και εδώ. Για περισσότερες δικαστικές αποφάσεις σε συναφείς υποθέσεις που χειρίστηκε πρόσφατα η εταιρεία μας, δείτε ενδεικτικά εδώ, εδώ, εδώ καιεδώ.