Μάρτιος 2024 – Ανάθεση αποκλειστικής επιμέλειας ανηλίκου τέκνου, μικρής ηλικίας, στον πατέρα

Ανδρέας Ασημακόπουλος, Δικηγόρος

Στις αρχές Μαρτίου 2024, εκδόθηκε η υπ’ αριθμ. 35/2024 απόφαση του Μονομελούς Εφετείου Αιγαίου, με την οποία αφαιρέθηκε η επιμέλεια ανήλικου παιδιού 7 ετών από την μητέρα του και ανατέθηκε προσωρινά, αποκλειστικά, στον πατέρα του.

Πιο συγκεκριμένα, στο πλαίσιο της αντιδικίας των γονέων για την επιμέλεια του ανηλίκου τέκνου τους, είχε εκδοθεί (εντός του 2023) πρωτόδικη απόφαση με την οποία απονέμετο απολύτως ισόχρονα, με εναλλασσόμενη κατοικία, η αποκλειστική επιμέλεια του παιδιού σε αμφότερους τους γονείς του (αναλυτικότερα για την εν λόγω απόφαση και τις σημαντικές παραδοχές της, βλ. εδώ). Ωστόσο, η εν λόγω απόφαση, δεν ετύγχανε άμεσα εφαρμοστέα, διότι λόγω του διαπλαστικού χαρακτήρα της δεν αναπτύσσει την διαπλαστική της ενέργεια (διαμόρφωσης της κατάστασης) προ της τελεσιδικίας της. Αντίθετα, εφαρμοστέα εξακολουθούσε να παραμένει προγενέστερη απόφαση ασφαλιστικών μέτρων, με την οποία απονέμετο η αποκλειστική επιμέλεια του παιδιού στην μητέρα και οριζόταν το πλαίσιο επικοινωνίας του με τον πατέρα του (χρονικά διευρυμένο).  

Ωστόσο, η αντίδικος-μητέρα του ανηλίκου, εμφορούμενη από μία ιδιοκτησιακή αντίληψη για το ανήλικο παιδί τους, έχοντας από καιρό αποφασίσει την γονική αποξένωση του παιδιού από τον πατέρα του, ξεκίνησε την συστηματική παραβίαση της ως άνω απόφασης ασφαλιστικών μέτρων που όριζε το πλαίσιο επικοινωνίας του πατέρα με το παιδί, αποκλείοντας κάθε δια ζώσης ή τηλεφωνική, έστω, επαφή του με αυτό.

Προς αποτροπή του σχεδίου γονικής αποξένωσης που είχε θέσει η αντίδικος, προς εξυπηρέτηση του οποίου η ίδια άσκησε έφεση προς εξαφάνιση της ως άνω πρωτόδικης απόφασης με την οποία απονέμεται απολύτως ισόχρονα κατανεμημένη η αποκλειστική επιμέλεια του ανηλίκου σε αμφότερους τους γονείς του (η έκδοση απόφασης επί της οποίας εκκρεμεί), ο πατέρας-εντολέας μας κατέθεσε αίτηση μεταρρύθμισης της απόφασης ασφαλιστικών μέτρων που καθόριζε το δικαίωμα επικοινωνίας του, με σκοπό να επιτύχει, μέσω της διαδικασίας των ασφαλιστικών μέτρων, την άμεση εφαρμογή όμοιου πλαισίου κατανομής της επιμέλειας (αποκλειστικής, ισόχρονα κατανεμημένης σε αμφότερους τους γονείς), προτού δηλαδή κριθεί τελεσίδικα το ζήτημα της επιμέλειας με απόφαση του επιληφθέντος Εφετείου.

Πράγματι, το επιληφθέν Δικαστήριο (Εφετείο, στο πλαίσιο της αναβίωσης της εκκρεμοδικίας μετά την άσκηση έφεσης από την αντίδικο), σε μια πλήρως θεμελιωμένη από άποψης νομικής και πραγματικής βάσεως σημαντική απόφασή του, μεταρρύθμισε την πρότερη απόφαση ασφαλιστικών μέτρων του Πρωτοδικείου και αποφάσισε την άμεση εφαρμογή ισόχρονης κατανομής επιμέλειας σε αμφότερους τους γονείς-διαδίκους(αναλυτικότερα για την εν λόγω απόφαση και το νομικό της σκεπτικό, βλ. εδώ).

Παρά όμως και την ως άνω μεταρρυθμιστική απόφαση, η μητέρα-αντίδικος, εμμένοντας στην βλαπτική για το βέλτιστο συμφέρον του ανηλίκου συμπεριφορά της, εξακολούθησε να αρνείται την εφαρμογή των δικαστικών αποφάσεων και επικαλούμενη προσχηματικά διάφορα υποτιθέμενα γεγονότα άρνησης του παιδιού να επικοινωνήσει-συμβιώσει με τον πατέρα του, επιχείρησε εκ νέου να ματαιώσει την εφαρμογή του συστήματος ισόχρονης κατανομής της επιμέλειας, ζητώντας με σχετική αίτησή της την μεταρρύθμιση της ως άνω εφετειακής απόφασης και την ανάθεση σε εκείνην της αποκλειστικής επιμέλειας του παιδιού. Αντίστοιχα, δεδομένης της συνεχιζόμενης παραβίασης των δικαστικών αποφάσεων από την αντίδικο, που είχε ως αποτέλεσμα ο πατέρας να έχει συνολικά 7 μήνες να δει ή να ακούσει το παιδί του, αιτήθηκε την ανάθεση σε εκείνον της αποκλειστικής επιμέλειας του ανηλίκου τέκνου, άλλως να ληφθούν περιοριστικά μέτρα (τα οποία εξειδικεύονταν αναλυτικά στην αίτησή του), προκειμένου να καταστεί πραγματικά δυνατή εκ μέρους του η άσκηση του λειτουργικού δικαιώματος (και δικαίωμα και υποχρέωση) της επιμέλειας του ανηλίκου τέκνου του.  

Οι λόγοι για τους οποίους το Μονομελές Εφετείου Αιγαίου, με την υπ΄ αριθμ. 35/2024 απόφασή του, δέχτηκε την αίτησή του εντολέα μας, κατά την κύρια μάλιστα βάση αυτής, ήτοι την ανάθεση της αποκλειστικής επιμέλειας του ανηλίκου στον πατέρα-εντολέα μας, και μεταρρύθμισε την προγενέστερη απόφασή του, συνίστανται στην εκ μέρους του εκτίμηση ότι οι συνεχιζόμενες εκ μέρους της μητέρας παραβιάσεις των δικαστικών αποφάσεων, οι οποίες είχαν πλέον αποτέλεσμα την πλήρη παρεμπόδιση της άσκησης του δικαιώματος της επιμέλειας εκ μέρους του πατέρα-εντολέα μας, συνιστούν περίπτωση κακής άσκηση εκ μέρους της της γονικής μέριμνας, κατά παράβαση του ά. 1532 του Αστικού Κώδικα.  Πιο συγκεκριμένα, η ως άνω απόφαση αναφέρει ότι η αντίδικος-μητέρα «συνέχισε να παρεμποδίζει συστηματικά την άσκηση της επιμέλειας του τέκνου από τον πατέρα του και μάλιστα δημιουργώντας καταστάσεις ιδιαίτερα βίαιες και έντονης ψυχικής φόρτισης για το ίδιο το τέκνο της. Το γεγονός ότι ο αιτών, λόγω των ενεργειών της καθ΄ ης δεν μπορούσε καν να δει το τέκνο του για (7) επτά ολόκληρους μήνες ήτοι από 15/6/2023-16/1/2024, ενώ δεν μπορεί να δει ούτε να του μιλήσει τηλεφωνικά και να επικοινωνήσει μαζί του διαδικτυακά, συνιστά σαφή περίπτωση κακής και καταχρηστικής άσκησης γονικής μέριμνας, από μέρους της αιτούσας (άρθρο 1532) αφού από τα ανωτέρω εκτεθέντα πιθανολογήθηκε η εκ μέρους της αιτούσας: α) υπαίτια μη συμμόρφωση προς αποφάσεις και διατάξεις δικαστικών και εισαγγελικών αρχών που αφορούν το τέκνο ή προς την υπάρχουσα συμφωνία των γονέων για την άσκηση της γονικής μέριμνας, (άρθρο 1532 παρ. β. περ. α ΑΚ), β) η διατάραξη της συναισθηματικής σχέσης του τέκνου με τον άλλον γονέα και την οικογένειά του και η με κάθε τρόπο πρόκληση διάρρηξης των σχέσεων του τέκνου με αυτούς, (άρθρο 1532 παρ. β. περ. β ΑΚ), γ) η υπαίτια παράβαση των όρων της συμφωνίας των γονέων ή της δικαστικής απόφασης για την επικοινωνία του τέκνου με τον γονέα του με τον οποίο δεν διαμένει και η με κάθε άλλο τρόπο παρεμπόδιση της επικοινωνίας (άρθρο 1532 παρ. β περ. γ ΑΚ). Σύμφωνα με τα ανωτέρω, το παρόν Δικαστήριο, εξασκώντας την διακριτική του ευχέρεια που του δίνει το άρθρο 1532 παρ. 3 εδαφ. α ΑΚ και λαμβάνοντας υπόψη του πρωτίστως το συμφέρον του τέκνου, κρίνει ότι, έστω και προσωρινά, πρέπει να αφαιρεθεί πλήρως η άσκηση της επιμέλειας από την αιτούσα μητέρα και να δοθεί αυτή στον αιτούντα πατέρα, ενώ θα διατηρήσει την επικοινωνία με την μητέρα, χωρίς όμως διανυκτέρευση στην οικία της, λόγω κινδύνου να μην συμμορφωθεί η αιτούσα με το διατακτικό και της παρούσας απόφασης και να αρνηθεί να παραδώσει το τέκνο στον καθ΄ ου μετά την τέλεση της επικοινωνίας.», ενώ προκειμένου η απόφαση να διασφαλίσει την πιστή εκτέλεσή της απειλήθηκε σε βάρος της αντιδίκου χρηματική ποινή ύψους 10.000 ευρώ και προσωπική κράτηση 6 μηνών.

Γιατί η απόφαση αυτή είναι εξαιρετικά σημαντική

Η παρουσιαζόμενη απόφαση είναι εξαιρετικά σημαντική για τους εξής λόγους:

1. Παρά το γεγονός ότι, με την όχι πια και τόσο πρόσφατη μεταρρύθμιση του οικογενειακού δικαίου (2021), ο νομοθέτης θέλοντας να ευθυγραμμιστεί, αφενός με τα πορίσματα της σύγχρονης επιστήμης για την εξίσου σημαντική θέση αμφοτέρων των γονέων στην ανατροφή του παιδιού, αφετέρου με τα δεδομένα της σύγχρονης κοινωνικής πραγματικότητας [από τα οποία προκύπτει η ολοένα και αυξανόμενη και ισότιμη συμμετοχή του πατέρα στο μεγάλωμα του παιδιού (δεδομένου άλλωστε ότι πλέον οι μητέρες στην συντριπτική πλειονότητά τους εργάζονται, γεγονός που δεν τους επιτρέπει να αφιερώνουν όλο τον χρόνο τους στην φροντίδα του παιδιού, συγκριτικά και με το παρελθόν)], επέλεξε ως κύρια και βασική επιλογή του την συνεπιμέλεια, ήτοι την από κοινού άσκηση της επιμέλειας του ανηλίκου τέκνου από αμφότερους τους γονείς του, αυτό δεν έχει καταστεί ακόμα πλήρως κοινό κτήμα-συνείδηση των εφαρμοστών του δικαίου (Δικαστών), οι οποίοι εξακολουθούν σε πλείστες των περιπτώσεων αντιδικίας μεταξύ των γονέων για το ζήτημα της επιμέλειας, ειδικά όταν δεν αναδεικνύονται πλήρως και προσηκόντως τα πραγματικά δεδομένα μιας υπόθεσης από τον νομικό παραστάτη του διαδίκου-πατέρα, να δίνουν προβάδισμα, ακόμα και παντελώς αδικαιολόγητα, στην μητέρα.
2. Ακόμα και σε περιπτώσεις που τα Δικαστήρια δεν εμμένουν στην παρωχημένη επιστημονικά άποψη της γενικής βιοκοινωνικής υπεροχής της μητέρας, η οποία σύμφωνα με τα σύγχρονα πορίσματα της επιστήμης (ιατρικές παιδαγωγικές και ψυχολογικές έρευνες) ισχύει μόνο για την βρεφική ηλικία, παραγνωρίζουν το γεγονός ότι σύμφωνα με τον νόμο η μικρή ηλικία του ανήλικου τέκνου και το φύλο του δεν αποτελούν κυρίαρχο στοιχείο για τον προσδιορισμό του βέλτιστου συμφέροντος του ανηλίκου και ότι υπάρχει καθήκον του Δικαστή να σεβαστεί την ισότητα των γονέων και να μην κάνει διακρίσεις εξαιτίας του φύλου, της κοινωνικής προέλευσης ή της περιουσιακής-οικονομικής κατάστασής τους, και έτσι εμφανίζονται διστακτικά στο να προχωρήσουν σε εφαρμογή της ΑΚ 1532 (σύμφωνα με την οποία σε περίπτωση κακής άσκησης της γονικής μέριμνας από τον ένα γονέα μπορεί να διαταχθεί από το Δικαστήριο κάθε πρόσφορο μέτρο, μεταξύ των οποίων και η αφαίρεση της επιμέλειας από τον έναν γονέα και η αποκλειστική ανάθεση στον άλλον) σε βάρος της μητέρας, ακόμα κι όταν κάτι τέτοιο προκύπτει προδήλως ως ανάγκη από τα πραγματικά περιστατικά της υπόθεσης [έτσι και η αμέσως προηγούμενη απόφαση που ίσχυε στην ένδικη περίπτωση (την οποία μεταρρύθμισε η εδώ σχολιαζόμενη απόφαση), όπου παρόλο που αναγνώρισε ότι συντρέχουν οι προϋποθέσεις του νόμου, δεν ανέθεσε την επιμέλεια αποκλειστικά στον πατέρα)].

Αποτέλεσμα αυτής της διστακτικότητας είναι το γεγονός να μην ανατίθεται σχεδόν ποτέ η αποκλειστική επιμέλεια του ανηλίκου τέκνου στον πατέρα, παρά μόνο σε πολύ οριακές-εξαιρετικές περιπτώσεις (π.χ. όταν η μητέρα βρίσκεται υπό την εξάρτηση ουσιών ή αλκοόλ, κλπ.), ή όταν τα παιδιά είναι πλέον σε σχετικά ώριμη ηλικία και μπορούν να εκφράσουν αυτόνομα γνώμη σχετικά με το ποιον γονέα προτιμούν για την άσκηση της επιμέλειάς τους.

Έτσι, η εδώ σχολιαζόμενη απόφαση, αν και πλήρως εναρμονισμένη με το γράμμα και το πνεύμα του νόμου, εμφανίζεται «τολμηρή», μόνο και μόνο γιατί, προκαλεί, ίσως για πρώτη φορά τόσο έντονα, ρήγμα στην ως άνω κακή καθεστηκυία νοοτροπία.

Για περισσότερη αρθρογραφία για το ζήτημα της επιμέλειας ανηλίκων τέκνων, δείτε ενδεικτικά εδώ, εδώ, εδώ, εδώ και εδώ, ενώ μπορείτε να δείτε την συνέντευξη που παραχώρησαν για το ζήτημα της συνεπιμέλειας στην εκπομπή της ΕΡΤ «Μπαμπά-δες» η διαχειρίστρια εταίρος κα Αλεξάνδρα Γιάκη και ο εταίρος κ. Σταύρος Θεοδωρόπουλος, εδώ. Για περισσότερες δικαστικές αποφάσεις σε συναφείς υποθέσεις που χειρίστηκε το γραφείο μας, δείτε ενδεικτικά εδώ, εδώ, εδώ και εδώ.